Jak ugościć uchodźców i uchodźczynie z Ukrainy? Przeczytaj poradnik autorstwa psychotraumatolożki

W miarę pogłębiania się kryzysu uchodźczego wiele osób decyduje się na ugoszczenie osób z Ukrainy pod swoim dachem. To sytuacja niecodzienna dla obu stron. Przeczytaj nasz poradnik. Dowiesz się jak sprawić, by nowi przybysze czuli się mile widziani i bezpieczni.

Autorką poradnika jest pani Katarzyna Podleska, poradnik powstał dla Fundacji HumanDoc.

Zanim Twoi goście przyjadą

Jeszcze zanim przyjmiesz do siebie swoich nowych gości, powinieneś zdecydować, który pokój lub miejsce będą dla niego / dla nich dostępne. Wiele osób korzysta ze swojego wolnego pokoju, w którym wielu z nas przechowuje rzeczy, których nie używamy zbyt często. Gdy goście przybędą, będą musieli poczuć, że mają trochę prywatności, więc dobrze jest upewnić się, że przeniosłeś wszystko, czego prawdopodobnie potrzebujesz.

Niektórzy z Waszych gości będą mieli tylko małą torbę, ale inni mogą przyjechać z walizkami i jeśli to możliwe i możesz im dać trochę miejsca do przechowywania (zwłaszcza jeśli oczekuje się, że zostaną na dłużej niż kilka dni), na pewno to docenią. Dobrym pomysłem jest również uporządkowanie pościeli i ręczników i przygotowanie ich dla nich.

Musisz także pomyśleć o zasadach panujących w domu. Możesz czuć, że Twój dom nie ma reguł, ale tak jest! Każde gospodarstwo domowe działa na swój własny sposób, a Twoi goście nie będą wiedzieli, jak robisz pewne rzeczy. Przeanalizuj takie sprawy jak codzienność, bezpieczeństwo, korzystanie z łazienki, wspólne korzystanie z kuchni, o której godzinie w domu jest cisza nocna i całą gamę innych spraw.

Nie przewidzisz wszystkiego i będziesz musiał wyjaśnić niektóre rzeczy, gdy przyjadą twoi goście, ale im więcej jesteś w stanie przemyśleć z wyprzedzeniem, tym łatwiejsze będzie to dla wszystkich. Możesz też przygotować krótki pakiet wprowadzający, aby w sposób niewerbalny wyjaśnić, jak działa Twój dom.

Przyjazd

Z osobami koordynującymi proces sprowadzania uchodźców warto ustalić odpowiedni czas przybycia. Te ustalenia zazwyczaj dobrze się sprawdzają, ale pamiętaj, że dla niektórych gości cały proces może być bardzo niepokojący – przychodzą do domu kogoś, kogo nigdy nie spotkali, o którym niewiele wiedzą i mogą być przepełnieni różnego rodzaju niepokojami, mogą się bać odrzucenia bądź wykorzystania. Czasami goście w ostatniej chwili wpadają w panikę i wolą zostać tam, gdzie są (nawet jeśli jest to ulica), niż zmierzyć się z nieznanym. Proszę, nie obrażaj się tym. Nie chodzi o ciebie – chodzi o ich niepokój i strach. W przypadku kontaktu z osobą koordynującą będzie to łatwiejsze zarówno dla Twoich gości, jak i dla Ciebie.

Najlepszym sposobem na przywitanie gościa jest zaoferowanie mu herbaty i czegoś do jedzenia, ale przygotuj się na to, że gość będzie czuć się nieswojo jedząc razem z Tobą. Ponownie, nie jest to kwestia osobista – perspektywa jedzenia w nieznanym otoczeniu z osobami, których nie znają, może być dla nich zbyt niepokojąca. Dużo uśmiechów, podstawowe informacje i szansa na odpoczynek i sen mogą być tym, czego naprawdę potrzebują w tym momencie.

Poza ciepłem i wytchnieniem, bardzo istotną sprawą dla Twoich gości może być dostęp do internetu. Pamiętaj, że często na Ukrainie zostają ich rodziny i przyjaciele – będą chcieli mieć z nimi kontakt. Dlatego prosimy udostępnij mu hasło do wifi lub w jakikolwiek inny sposób pozwól mu na „podłączenie się” do internetu. Na pewno będą Ci ogromnie wdzięczni, a pozwoli im to uspokoić się. Kontakt z bliskimi jest bardzo, bardzo ważny.

Upewnij się, że wiedzą, gdzie mają spać i gdzie jest łazienka – reszta może poczekać na następny dzień. Twoi goście mogą spać przez długi czas lub nawet przez kilka dni. To nie jest bezczynność. Kiedy ludzie przeżywają tak ciężkie chwile, mogą być wyczerpani i wdzięczni, że znajdują się w czystym, bezpiecznym i cichym miejscu. Kiedy się będą mieli na to szanse, mogą poczuć się znacznie bardziej uspokojeni i będziesz mógł zacząć przedstawiać im, jak działa Twój dom.

Niektóre rzeczy mogą wymagać powtórzenia. Jeśli Twoi goście nie mówią zbyt dobrze po polsku, być może będziesz musiał poprosić o pomoc, być może o tłumacza. Tłumacz Google też może pomóc.

Gestykulacja i proste rysunki mogą być szybkim sposobem na pokonanie wielu przeszkód w porozumieniu się. Język ukraiński i polski nie są znowuż tak różne!

Prosimy o zapewnij gościom bezpieczne miejsce do spania. Muszą też mieć możliwość jedzenia – możecie jeść posiłki wspólnie, ale może być tak, że będą potrzebowali miejsca na przygotowanie własnego jedzenia (pamiętaj, aby zastanowić się, gdzie mogą przechowywać swoje jedzenie i kiedy mogą korzystać z kuchni).

Niektórzy wstydzą się, że są w potrzebie, więc musisz być wrażliwy na to, czego potrzebują i jak oferujesz różne rzeczy. Wiele osób doceni również możliwość ćwiczenia języka polskiego i zrozumienia naszego stylu życia. Pomóc może samo słuchanie rozmów rodzinnych, a radio i telewizja są nieocenione pod wieloma względami.

Osoby ze specjalnymi potrzebami

Osoby, które do przyjmiesz do swojego domu, to osoby, które przeżyły traumę, doświadczyły straty i widziały/słyszały o potwornych rzeczach, które się dzieją w ich kraju. Trudności w zasypianiu, nieufność wobec nieznanych osób i doświadczeń oraz obniżony nastrój nie należą do rzadkości.

Być może będziesz gościć u siebie kobietę w ciąży lub z małym dzieckiem. Pomóż tej kobiecie, jeśli czujesz się na siłach i jest to możliwe.

Uchodźcy i osoby ubiegające się o azyl są z definicji bezbronne. To nie znaczy, że nie są elokwentnymi, inteligentnymi, zdeterminowanymi istotami ludzkimi; ale znajdują się w skomplikowanej sytuacji prawnej i osobistej, często doświadczając trudnych emocji i sytuacji, które pozostawiły im wiele skomplikowanych rzeczy do przepracowania; a wszystko to w obcym kraju i kulturze.

Jako gospodarz czy gosppodyni musisz być bardzo świadomy różnicy sił i zastanowić się, jak może to wpłynąć na twoją relację z gościem.

Szczególną uwagę należy zwrócić na rozwijanie jakichkolwiek relacji wykraczających poza relacje między gospodarzem a gościem oraz zastanowienie się, co zgoda może oznaczać dla gościa. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do relacji seksualnych (które naszym zdaniem nigdy nie byłyby właściwe między gospodarzami lub członkami ich gospodarstwa domowego a gośćmi), ale także relacji biznesowych lub jakichkolwiek umów finansowych (uważamy, że są one wysoce nieodpowiednie i stanowią znaczące ryzyko prawne, jeśli gospodarze zaakceptują jakikolwiek czynsz lub płatność, które mogą być interpretowane jako czynsz od gości). Gospodarz czy gospodyni może składać bardzo szczerą ofertę pomocy lub przyjaźni, ale gość może w rezultacie czuć się bezsilny i zobowiązany do wyrażenia zgody.

Jeśli nie masz pewności co zrobić i jak postąpić, porozmawiaj o tym szczerze ze swoim gościem lub jednym z członków Fundacji.

Jeśli w którymś momencie będziesz niepewny lub nie będziesz wiedział co zrobić – odezwij się do Fundacji HumanDoc.

Zdecydowana większość problematycznych sytuacji przebiega bez problemów, a pomniejsze problemy są szybko rozwiązywane. Jeśli jednak z jakiegoś powodu nie czujesz się komfortowo lub zmienią się Twoje okoliczności i potrzebujesz, aby Twój gość się przeprowadził, poinformuj Fundację o tym, a jej pracownicy się tym zajmą.

Życie się toczy – ludzie chorują, wszystko się zmienia – jeśli potrzebujesz pomocy daj nam znać.

Zdarza się również, że uchodźcy wyraźnie nie radzą sobie z tym co się dzieje. Jest im ciężko żyć z nieznanymi im osobami, czują się odizolowani od przyjaciół i rodziny. Wciąż pamiętaj co przeżyli – w miarę możliwości okaż im ciepło.

Niektóre ustalenia, które poczyniliście na początku nie działają, ponieważ gość nie przestrzega domowych „zasad”. Jeśli tak się stanie, to od gościa zależy dostosowanie się do gospodarstwa domowego, a nie na odwrót – ponownie – zwróć się z tym do fundacji. Takie problemy mogą pojawić się, gdy problemem są oczekiwania kulturowe – na przykład młodzi goście mogą nie mieć doświadczenia w sytuacji, gdzie powinni zmieniać pościel w regularnych odstępach czasu przy wcześniejszym wsparciu rodziny. Dla niektórych gości są to problemy, które rozwiążecie przy odrobinie cierpliwości i wyjaśnienia.

Jak pomóc osobie po przeżyciu traumatycznych zdarzeń

Jeśli bierzesz na siebie odpowiedzialność pomagania ludziom, którzy przeżyli tragiczne dla nich wydarzenia, ważnym jest abyś robił to z poszanowaniem ich praw, godności i bezpieczeństwa.

• Szanuj bezpieczeństwo ludzi, którym pomagasz;
• Unikaj wystawiania ludzi na dalsze ryzyko, z powodu twoich działań;
• Upewnij się, że robisz wszystko, co w twojej mocy, żeby osoby będące pod twoją opieką były bezpieczne. Chroń je przed kolejnym cierpieniem.
• Traktuj ludzi z szacunkiem.
• Unikaj wystawiania ludzi na dalsze ryzyko, z powodu twoich działań; Szanuj bezpieczeństwo ludzi, którym pomagasz;
• Upewnij się, że traktujesz osoby będące pod twoją opieką na równi, nie dyskryminując ich.
• Działaj jedynie w ich najlepszym interesie.
• W przypadku przekazywania im dalszych kontaktów, upewnij się, że są traktowani z należnym im szacunkiem i poszanowaniem ich praw.
• Bądź cierpliwa/y i staraj się rozumieć. Powrót do zdrowia wymaga czasu, nawet jeśli osoba jest poddana terapii. Bądź sprzymierzeńcem i dobrym słuchaczem. Osoba z PTSD może potrzebować ciągle mówić o traumatycznym wydarzeniu. To także część zdrowienia, unikaj więc pokusy, aby powiedzieć bliskiej osobie, żeby przestała przeżywać, to co się stało i zaczęła żyć.
• Nie odbieraj objawów PTSD osobiście. Objawy Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD) to emocjonalne odrętwienie, gniew i wycofanie. Jeśli bliska Ci osoba wydaje się być odległa, rozdrażniona lub zamknięta, pamiętaj, że to może zupełnie nie mieć związku z Tobą i Waszym związkiem.
• Nigdy nie próbuj, więc na siłę go/jej otwierać. Daj jednak jasno do zrozumienia, że gdyby zechciał/a mówić, Ty jesteś obok i chętnie go/jej wysłuchasz.
• Bądź cierpliwa/y i staraj się rozumieć. Powrót do równowagi wymaga czasu, nawet jeśli osoba jest poddana terapii. Bądź sprzymierzeńcem i dobrym słuchaczem. Osoba z po takich przeżyciach może potrzebować ciągle mówić o traumatycznym wydarzeniu. To także część zdrowienia, unikaj więc pokusy, aby mówić, żeby przestała przeżywać, to co się stało i zaczęła żyć.
• Spróbuj przewidzieć i przygotować się na bodźce wyzwalające objawy PTSD – czyli Zaburzenia Stresu Pourazowego (zaburzenia pojawiającego się na skutek przeżycia zdarzeń traumatycznych takich jak przemoc, wojna, katastrofa itp.). Wyzwalaczami dla uciekinierów mogą być, widoki, dźwięki i zapachy, a także ludzie i miejsca związane z traumą. Jeśli jesteś świadoma/-y tego, które bodźce wywołują reakcje niepokoju, będziesz w stanie lepiej pomóc, a także ją uspokoić.
• Nie naciskaj do mówienia. Osobom z PTSD często jest bardzo ciężko mówić o tym co przeżyli. Dla niektórych może to nawet pogorszyć sytuację. Nigdy nie próbuj, więc na siłę go/jej otwierać. Daj jej jednak jasno do zrozumienia, że gdyby zechciał/a mówić, Ty jesteś obok i chętnie go/jej wysłuchasz. 

Jak jeszcze mogę pomóc?

Jeśli bierzesz na siebie odpowiedzialność pomagania ludziom, którzy przeżyli tragiczne dla nich wydarzenia, ważnym jest abyś robił to z poszanowaniem ich praw, godności i bezpieczeństwa.

Przynieś jedzenie. Wiem, że brzmi to śmiesznie albo irracjonalnie, ale pamiętając, że osoby, które są w kryzysie mogą mieć problemy nie tylko ze snem, ale także z regularnym odżywianiem się. Jeśli taki problem istnieje, zachęcaj je do jedzenia.

Emocje pojawiają się falami. Nie ma reguł dotyczących tego, jak ludzie będący w kryzysie, zachowują się. Uchodźcy mogą czuć się odrętwiali, przesyceni emocjami albo być gdzieś pomiędzy. Wszystkie reakcje są prawidłowe, nawet śmiech czy płacz bez powodu. Emocje zawsze pojawiają się falami – przychodzą i odchodzą.

Pozwól płakać. Kiedy ktoś przy nas płacze, możemy się z tym czuć niekomfortowo. Ale płacz to sposób na wyrażenie emocji i nie jest on zły.

Bądź świadomy – świadomy tego co pobudza Ciebie. Kryzys jest stresującym i pełnym emocji czasem. Prawdopodobne jest więc, że ludzie będą przewrażliwieni. Jeśli będziecie się czuć poddenerwowani, weź głęboki oddech i wróć do swoich spraw.

Sięgnij po profesjonalną pomoc. Jeśli Wasi goście zaczną mówić o samobójstwie nie wahaj się i daj nam znać!

Wspieraj w codziennych działaniach na ile to możliwe. W ciągu pierwszych kilku dni od powstania kryzysu, nawet najbardziej minimalne i rutynowe działania, mogą stać się niemożliwe. Delikatnie zachęcaj do spacerów, regularnego jedzenia, brania prysznica.

Noc jest najcięższa. Pamiętaj, że czas nocy, to czas najtrudniejszy dla osób w kryzysie – uprzedź o tym swoją rodzinę, żeby okazała empatię i zrozumienie. Pamiętaj, że w czasie, w którym Ty śpisz – uchodźcy przeżywają swoją traumę.

Dbaj o siebie. Pomaganie uchodźcom - osobie w kryzysie jest bardzo wyczerpujące. Zwróć w tym wszystkim także uwagę na siebie. Czy Tobie czegoś nie potrzeba, czy Ty regularnie się odżywiasz i macie czas dla siebie. Nawet najsilniejsze osoby potrzebują się zresetować.