Nowe zasady dotyczące seksu? Tylko za zgodą, inaczej to gwałt

Gwałt to obszar, w którym niewiele się zmieniło w ciągu ostatnich trzydziestu lat. Wciąż jest stereotypowy - większość ludzi uważa, że zdarza się głównie w ciemne noce w odludnych miejscach. Atak gwałciciela w parku trafia na pierwsze strony gazet. Ale niewidoczna przemoc w domu jest znacznie bardziej rozpowszechniona. Czy wyższe kary i zmiana definicji gwałtu pomogą?

Gwałt jest bardzo traumatycznym doświadczeniem i wpływa nie tylko na stan fizyczny, ale także psychiczny kobiet i mężczyzn, którzy go doświadczyli. Z tego powodu, a także ze względu na postawy społeczne i strach przed negatywną wtórną wiktymizacją, często zachowują oni swoje doświadczenia dla siebie i nie chcą ich zgłaszać. Niestety, nie jest to dla nich zaskoczeniem, ponieważ czeska policja nie koncentruje się na tym temacie w całym kraju, a ofiary spotykają się z szeroką gamą negatywnych reakcji. Niestety, doświadczenia, w których funkcjonariusze policji kwestionują gwałt z powodu, na przykład, spożycia alkoholu, znajomości ze sprawcą przemocy seksualnej lub nieodpowiedniego ubioru, nie są wyjątkowe.

"Obawy o postawę policji odgrywają dużą rolę; kobiety, które zostały zgwałcone, boją się tego, przez co będą musiały przejść, więc wolą nie zgłaszać gwałtu. Obawiają się także reakcji otoczenia. Niestety w Republice Czeskiej brakuje również usług, z których mogłyby skorzystać ofiary gwałtu. Brakuje wsparcia terapeutycznego i innych usług następczych" - mówi Jitka Poláková z proFem, organizacji zajmującej się przemocą domową i seksualną. Podczas gdy w przypadku przemocy domowej nastąpił widoczny postęp - policjanci są lepiej wyszkoleni, opinia publiczna i same ofiary są informowane, mogą korzystać z technologii cyfrowej, a ustawodawstwo zostało znacząco zmienione - nadal tkwimy w tym samym miejscu w obszarze gwałtu. Dzieje się tak pomimo faktu, że - przynajmniej w opinii publicznej - młode pokolenie zaczyna się zasadniczo zmieniać.

Młodzi ludzie chcą zmian

Badanie priorytetów życiowych młodego pokolenia w wieku od 18 do 29 lat, Youth, Speak Up!, koncentruje się na kwestiach, którymi młodzi ludzie chcą, aby zajęła się reprezentacja polityczna. Nic dziwnego, że młodzi ludzie są najbardziej zaniepokojeni kwestiami mieszkaniowymi. Obok ochrony przyrody, jakości systemu edukacji i elastycznych godzin pracy dla rodziców z dziećmi, twierdzą, że gwałt jest jednym z obszarów, w których odczuwają deficyt. Widzą potrzebę zmian, a kwestia odpowiednich kar za popełnioną przemoc seksualną jest dla nich ważna.

51% młodych ludzi biorących udział w badaniu uważa ten temat za priorytetowy, a kolejne 39% za dość ważny. 86% respondentów uważa niskie kary za gwałt za istotny problem i sądzi, że powinny być one surowsze. Niestety, duża część przestępców wychodzi obecnie z sądu z wyrokiem w zawieszeniu. Tylko 2% uważa, że takie wyroki są odpowiednie, a kolejne 2% uważa, że powinny być niższe. Warto jednak zauważyć, że 9% młodych ludzi chce, aby gwałt był oceniany na podstawie okoliczności. Może to odnosić się do faktu, że społeczeństwo nie postrzega tego jako jednoznaczne, gdy gwałt ma miejsce w kontekście relacji partnerskiej lub z osobami, które się znają.

Rosnące zainteresowanie młodego pokolenia tematem gwałtu i pozycją jego ofiar budzi nadzieję, że temat ten - chcąc nie chcąc - będzie musiał zostać podjęty przez reprezentację polityczną. O tym, że rzeczywiście może się tak stać, świadczy przedwyborcze zainteresowanie kilku partii politycznych oraz konkretnych polityków i polityczek. Wkrótce dowiemy się, czy faktycznie włączą tę kwestię do swoich programów wyborczych i, co ważniejsze, czy faktycznie zajmą się nią na najwyższych stanowiskach politycznych w rządzie lub w opozycji.

Konsensus jest rozwiązaniem

Problemem nie są tylko niewłaściwe działania policji czy niskie wyroki dla sprawców gwałtów. Problemem samym w sobie jest legislacyjna definicja gwałtu, która niestety nieumyślnie pomija cały szereg sytuacji, które mogą stanowić gwałt. "Kodeks karny w Republice Czeskiej nie definiuje gwałtu poprzez zgodę, ale poprzez przymus lub nadużycie bezbronności. Ale co z przypadkami, w których nie dochodzi do przemocy fizycznej? Albo przypadkami, w których ofiara była sparaliżowana samym strachem lub dlatego, że osoba, która ją zgwałciła, była przyjacielem lub partnerem? Absurdalność tej koncepcji ilustruje następująca analogia: nikt nie chce, aby ofiary kradzieży udowadniały, że stawiały opór złodziejom, a przekazanie pieniędzy nie prowadzi nikogo do wniosku, że okradziony "zgodził się" na przestępstwo, a zatem nie popełniono przestępstwa" - wyjaśnia Irena Hůlová, jedna z inicjatorek kampanii na rzecz redefinicji gwałtu w czeskim ustawodawstwie, prowadzonej przez Amnesty ČR, Konsent i Czeskie Lobby Kobiet.

W Europie kilka krajów przyjęło już nową koncepcję gwałtu. Nie opiera się ona na potrzebie powiedzenia wyraźnego NIE i aktywnego oporu wobec niechcianego stosunku seksualnego, ale na świadomej zgodzie. Bez zgody jest to gwałt. Zakłada się również, że zgoda może zostać wycofana podczas kontaktu seksualnego. Już dwanaście krajów w Europie wprowadziło tę zmianę. Należą do nich Dania, Szwecja, Belgia i Chorwacja. Holandia i Hiszpania są w trakcie wprowadzania podobnych zmian.

Co właściwie oznacza zgoda? To proste: jeśli chcesz uprawiać seks, musisz mieć pewność, że osoba, z którą chcesz uprawiać seks, chce uprawiać seks z tobą. To jedyny sposób na zagwarantowanie pełnej dobrowolności. Ale milczenie lub niemówienie NIE nie jest taką wyraźną i jasną zgodą. "Przyjęcie definicji opartej na zgodzie wysyła wyraźny sygnał do ofiar, sprawców, organów zaangażowanych w dochodzenie i podejmowanie decyzji oraz wszystkich innych osób, że brak zgody oznacza gwałt. Wierzymy, że jest to ważny krok, który doprowadzi do zmniejszenia liczby gwałtów i obalenia mitów związanych z gwałtem" - dodaje Irena Hůlová z czeskiego oddziału Amnesty.

Zgoda nie wymaga skomplikowanych umów, zgoda to szacunek

Dlaczego zgoda może przyczynić się do poprawy statusu ofiar gwałtu, poszanowania ich potrzeb i zmniejszenia liczby gwałtów? Przede wszystkim dlatego, że przynosi ogólną zmianę w sposobie, w jaki postrzegamy stosunek seksualny za obopólną zgodą. Powiedzenie TAK, wyrażenie wyraźnej zgody, wymaga zarówno większej pewności siebie, jak i zastanowienia się, czy naprawdę chcę seksu. Nie jest to zwykła reakcja i obrona. Jeśli musimy rozważyć i wyraźnie powiedzieć "tak", stajemy się aktywnym graczem i sami podejmujemy decyzje. "Tak" oznacza również większy szacunek dla decyzji o tym, z kim chcę uprawiać seks. Zgoda nie dotyczy tylko kobiet, ale każdego, kto zbliża się do stosunku seksualnego.

Jeśli wpoimy sobie, że seks może być pożądany i uprawiany tylko za wyraźną zgodą drugiej osoby, przemoc nie będzie już wydawać się tak normalną częścią rzeczywistości. Nie będziemy też zmuszeni do szukania wymówek dla gwałcicieli i okoliczności obciążających osoby, które padły ofiarą gwałtu. Seksowne ubrania, flirtowanie czy zapraszanie kogoś do domu nie oznacza zgody na seks. Jest to jedynie wyraźne werbalne lub inne wyrażenie wzajemnej zgody.

Zgoda z pewnością nie oznacza podpisywania skomplikowanych umów prawnych lub korzystania z aplikacji mobilnych, w których wszyscy zaangażowani wyrażają zgodę. Ważna jest wyraźna komunikacja i wyraźne "tak". Nie chodzi też o wyjście poza domniemanie niewinności. Nikt nie wzywa do automatycznego karania osób oskarżonych o gwałt - policja nadal będzie decydować o zarzutach, a wina zostanie udowodniona w sądzie przez prokuratora i rozstrzygnięta przez sąd.

Zasada wyrażania i respektowania zgody jest jasno wyjaśniona w filmie z analogią do picia herbaty.

Tak jak dziś uczymy nasze dzieci i młodzież mówić "nie" w ramach edukacji seksualnej, tak w przyszłości będziemy uczyć ich, aby byli bardziej pewni siebie w kwestii seksu i zastanawiali się, czy naprawdę tego chcą. Prawdopodobnie nie doczekamy się świata bez przemocy seksualnej. Są jednak rzeczy, które możemy zmienić: zwiększenie szacunku dla ofiar gwałtów i zmniejszenie tolerancji społeczeństwa dla przestępstw seksualnych i ich sprawców.