Przyszłość jest kobieca

Czy robot wykona twoją pracę? Jeśli jesteś kobietą, jest to bardziej prawdopodobne. Chociaż wyobrażamy sobie pierwsze ofiary Przemysłu 4.0 jako zwolnionych pracowników, których praca przy taśmie zostanie zastąpiona przez zaawansowaną technologię, znacznie bardziej prawdopodobne jest, że będą to panie biurowe robiące "coś na komputerze".

Na stronie internetowej Czeskiej Telewizji pojawił się niedawno raport, według którego roboty i sztuczna inteligencja pozbawią pracy raczej kobiety niż mężczyzn. Raport ten opiera się na wynikach amerykańskiego badania opublikowanego przez Institute for Women's Policy Research pod tytułem "Women, Automation and the Future of Work".

W krótkim raporcie podkreślono tylko jedną informację z całego badania - że na każdych siedmiu mężczyzn na stanowiskach z ponad 90-procentową szansą na przejęcie przez technologię, przypada dziesięć kobiet.

Jednak cytowane badanie zawiera znacznie więcej informacji, z których wiele jest znacznie bardziej interesujących niż ta prosta kwantyfikacja. Opiera się ono na szeregu wcześniejszych badań i analiz oraz wnosi nową perspektywę do zjawisk, które zaczęliśmy nazywać czwartą rewolucją przemysłową lub społeczeństwem 4.0.

Można tu znaleźć dziedziny tak różne, jak edukacja, opieka zdrowotna i biznes kosmetyczny. Można jednak znaleźć pewne wspólne mianowniki: niższy stopień rutynowej przewidywalności, większa potrzeba indywidualnego podejścia, wymagania dotyczące wrażliwości, empatii itp. Tworzy to swego rodzaju krąg zawodów, które wymagają ludzkiego dotyku i w których dłużej niż w innych będziemy potrzebować zwolnienia z ich ludzkiej wydajności.

Wiele z tych zawodów jest "tradycyjnie kobiecych" - i pomimo różnic regionalnych, są one w dużej mierze wykonywane przez kobiety. Tak więc, jak pokazuje badanie, między innymi kobiety są narażone na znaczne ryzyko utraty pracy w niektórych zawodach, ale jednocześnie wiele zawodów, które zostaną później zredukowane, jest bardziej "kobiecych".

Badanie wskazuje również, że chociaż zawody najbardziej zagrożone w przypadku mężczyzn to te niżej opłacane (np. produkcja, budownictwo lub konserwacja), w przypadku kobiet ryzyko jest również rozłożone na lepiej płatne dziedziny i zawody. Kobiety jako całość mogą być zatem narażone na większe ryzyko ekonomiczne związane ze zmianami w pracy.

Najczęściej wymienianymi czynnościami, które jako jedne z pierwszych zostaną zastąpione przez roboty, są prace związane z gromadzeniem, przetwarzaniem, analizą i wykorzystywaniem różnych rodzajów danych.

Jeśli pomyślimy o pierwszych ofiarach Przemysłu 4.0 jako o zwolnionych pracownikach, których praca przy taśmie została zastąpiona przez robota, to znacznie bardziej prawdopodobne jest, że będą to panie biurowe robiące "coś na komputerze". A jeśli pomyślimy o "zwycięzcach" czwartej rewolucji przemysłowej jako o super-sekretarkach, to bardziej prawdopodobne jest, że będą to pielęgniarki, nauczycielki lub fryzjerki.

Oni wszyscy robią wszystko

Ale ten wyścig jest tylko wyimaginowany. Biorąc pod uwagę wysoce posegregowany rynek pracy oraz niepewne tempo i przebieg zachodzących zmian, ich skutki będą bardziej odczuwalne dla jednej grupy demograficznej niż dla innej.

Jednak znacznie wyższe bezrobocie dla jednej płci, określonej grupy wiekowej lub określonego regionu w danym okresie zawsze będzie oznaczać wyższe ryzyko problemów społecznych, które takie bezrobocie powoduje.

Bardziej odpowiednie i społecznie zrównoważone byłoby dążenie do jak największego rozłożenia potencjalnych skutków zachodzących zmian na całe społeczeństwo i jego warstwy. Nie można tego jednak osiągnąć inaczej niż poprzez intensywne wsparcie dla niestereotypowej edukacji i zatrudnienia.

Jednym z przejawów takich wysiłków jest slogan "Przyszłość jest kobieca". Ale ta kobieca przyszłość nie polega na zdobywaniu wpływów poprzez granie w męskie gry, ale raczej na ponownym ustaleniu podstawowych zasad.

Kobiety przyszłości zmieniają zasady gry, sugerując, że autorytatywny styl macho może nie być jedynym stylem przywództwa (ani nawet najskuteczniejszym). Że nie trzeba zawsze tylko rywalizować, pokazywać, kto jest większy, lepszy, szybszy, silniejszy. Że przywództwo "jak facet" i "jak laska" może się po prostu różnić, przy czym jedno nie musi być lepsze, a drugie gorsze, jedno silniejsze, a drugie słabsze, jedno wzorem do naśladowania, a drugie pośmiewiskiem. Albo że taka ocena w ogóle nie musi mieć zastosowania.

Większa reprezentacja kobiet w stereotypowo "męskich" dziedzinach, choć niezwykle właściwa i ważna, nie wystarczy, by to osiągnąć. W parze z tym powinno iść wsparcie dla większego przenikania mężczyzn do stereotypowo "kobiecych" zawodów. Mówiąc dokładniej, najwłaściwszym rozwiązaniem byłoby przedefiniowanie pracy i zawodów tak, aby w ogóle nie dzieliły się na męskie i żeńskie.

Jeśli jako społeczeństwo chcemy być gotowi stawić czoła nowym wyzwaniom i ruszyć w przyszłość bez martwienia się o to, na którą grupę z nas będą one miały większy lub mniejszy wpływ, powinniśmy prawdopodobnie uwolnić się od wielu naszych obecnych ról.

W pracy, w edukacji, w dbaniu o siebie, naszych bliskich i nasze środowisko, wszyscy powinniśmy być przygotowani na zrobienie w zasadzie wszystkiego. Nasze obawy o to, dla kogo przyszłość będzie gorsza lub lepsza, prędzej czy później, mogą być tym bardziej łagodne.